ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
ΤΟ ΕΡΓΟΣΗΜΟ
Β. Γαμβρούδη
Γενικά
Με τη διάταξη του άρθρου 24 του ν. 3863/10 εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός του “εργοσήμου”. Με το εργόσημο επέρχεται σημαντική αλλαγή στον τρόπο αμοιβής και ασφάλισης του κατ’ οίκον απασχολούμενου προσωπικού, που παρέχει εξαρτημένη εργασία και αμείβεται με την ώρα ή την ημέρα, σε τακτά χρονικά διαστήματα, είτε προς έναν είτε προς περισσότερους εργοδότες, για την ίδια μισθολογική περίοδο που καλύπτεται από την ασφάλιση του ΙΚΑ. Το ίδιο ισχύει και για τους απασχολούμενους ως εργάτες γης σε εργασίες καλυπτόμενες από την ασφάλιση του ΟΓΑ.
Το εργόσημο είναι ειδική πολύπτυχη επιταγή συγκεκριμένης αξίας στην οποία περιλαμβάνεται το ποσό της αμοιβής του εργαζομένου και το ποσό της εισφοράς υπέρ του φορέα κοινωνικής ασφάλισης και η διαδικασία έκδοσης και εξαργύρωσης τηρείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ορίζουν η απόφαση Υπουργού εργασίας 14913/343/φ10034/27.6.11 (ΦΕΚ Β.1586/1.7.11) και η αριθ. 68/9.9.11 εγκύκλιος του ΙΚΑ και αριθ. 9/2011 εγκύκλιος ΟΓΑ.
Το εργόσημο αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη χρηματική αξία στην οποία περιλαμβάνονται το ποσό της αμοιβής του εργαζομένου και το ποσό της εισφοράς υπέρ του οικείου ασφαλιστικού φορέα.
Είναι δηλαδή το μοναδικό μέσο δοσοληψίας εργοδότη και εργαζομένου για τις εργασίες που παρέχονται.
Με το άρθρο 21 του νόμου ορίζεται ότι οι κρατήσεις για ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη και εργαζομένου υπολογίζονται σε ποσοστό 20% επί της αναγραφομένης τιμής του εργοσήμου. Για τους εργάτες γης με το άρθρο 22 του νόμου ορίζεται ότι οι παρακρατούμενες εισφορές υπολογίζονται σε ποσοστό 10% επί της αναγραφομένης τιμής του εργοσήμου.
Τα εργόσημα μπορούν να διατίθενται στον εργοδότη εκτός από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης και από τις συνεργαζόμενους με αυτούς τράπεζες, τα ΕΛΤΑ και τα ΚΕΠ. Ο εργοδότης απευθύνεται στο φορέα έκδοσης του εργοσήμου με τον ΑΜΚΑ του, δηλώνει τον αρμόδιο φορέα κοινωνικής ασφάλισης και το είδος της παρεχόμενης εργασίας και καταθέτει το ποσό του εργοσήμου το οποίο αντιστοιχεί στην αμοιβή του εργαζομένου συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εισφορών. Η καταβολή της αμοιβής στον εργαζόμενο για την παρασχεθείσα εργασία πραγματοποιείται με την εξαργύρωση του εργοσήμου από τους φορείς διάθεσης, αφού προηγουμένως έχουν παρακρατηθεί οι αναλογούσες ασφαλιστικές εισφορές.
Το εργόσημο μεταβιβάζεται ονομαστικώς από τον εργοδότη στους εργαζομένους ως καταβολή για την αμοιβή της εργασίας που παρασχέθηκε και στη συνέχεια εξοφλούνται από τους φορείς διάθεσης με καταβολή του αντιστοίχου ποσού, αφού προηγουμένως έχουν παρακρατηθεί οι αναλογούσες εισφορές.
Στη φυσική του μορφή το εργόσημο φέρει συγκεκριμένα στοιχεία για τον εκδότη, τον ασφαλιστικό φορέα, την ονομαστική αξία και την κράτηση υπέρ του ασφαλιστικού φορέα, το φορέα έκδοσης, την ημερομηνία έκδοσης και την ημερομηνία λήξης. Αποτυπώνεται επίσης μοναδικός αριθμός (αλγαριθμικός αριθμός) που χαρακτηρίζει μονοσήμαντα το συγκεκριμένο εργόσημο και εγγυάται τη γνησιότητα αυτού.
Υπαγόμενες εργασίες
Η καταβολή της αμοιβής με το εργόσημο γίνεται για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων και μάλιστα εργαζομένων περιστασιακά.
Οι εργασίες αυτές είναι:
1.- Οι εργασίες οικογενειακής βοηθητικής φροντίδας (οικιακή καθαριότητα και λοιπές εργασίες οικίας).
2.- Οι κηπουρικές εργασίες.
3.- Οι μεμονωμένες μικροεπισκευαστικές εργασίες που δεν συνιστούν οικοδομικές εργασίες.
Στην κατηγορία αυτή υπάγεται κάθε εργασία που εκτελείται σε κατοικία όπως εργασίες επισκευής υδραυλικών, ερμαρίων, ντουλαπιών, κουφωμάτων και γενικά ξυλουργικές εργασίες, μηχανολογικές, ηλεκτρολογικές, σιδηρουργικές, καθαρισμοί χώρων κ.λπ. εντός οικιών.
Αντίθετα εργασίες κατ’ οίκον που συνιστούν, κατά την έννοια του νόμου, οικοδομικές εργασίες, εξαιρούνται από τη διαδικασία του εργόσημου και υπάγονται στις ειδικές διατάξεις ασφάλισης του ΙΚΑ.
Οι εργασίες αυτές είναι ο επαναχρωματισμός κτιρίων, επισκευή κεραμοσκεπής, επισκευή δαπέδων πάσης φύσεως, επισκευή τοιχοποιίας, επένδυση με πέτρα ή άλλο υλικό, επισκευή σοβάδων, πατωμάτων, κατασκευή διαφόρων λιθοδομών, κατασκευή τοιχίων κ.λπ.
4.- Η παράδοση ιδιαιτέρων μαθημάτων.
5.- Η φύλαξη και μεταφορά παιδιών, νηπίων και βρεφών.
6.- Η υποστήριξη με την παροχή κάθε μορφής βοήθειας και φροντίδας σε ηλικιωμένα άτομα, καθώς και σε άτομα με ειδικές ανάγκες συμπεριλαμβανομένης και της διευκόλυνσης για συμμετοχή σε πολιτιστικές, θρησκευτικές, ψυχαγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
7.- Η συμμετοχή σε προγράμματα αποκατάστασης ατόμων σε ιδρύματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ή σε στέγες υποστηριζόμενης διαβίωσης ατόμων με αναπηρία, που χαρακτηρίζονται από νοητική στέρηση (ΣΥΝ).
8.- Οι αισθητικές φροντίδες (κομμωτική, περιποίηση προσώπου, σώματος).
9.- Η περιποίηση ή νοσηλευτική φροντίδα αρρώστων ή κατάκοιτων ατόμων.
10.- Η βοήθεια σε άτομα με προβλήματα κινητικότητας (φυσικοθεραπεία, κινησιοθεραπεία, συνοδεία εκτός οικίας).
11.- Όσον αφορά τον ΟΓΑ το εργόσημο εφαρμόζεται στους εργάτες γης (ημεδαπούς και αλλοδαπούς) που απασχολούνται σε γεωργικές, κτηνοτροφικές επιχειρήσεις – εκμεταλλεύσεις (ατομικές ή με μορφή ΟΕ-ΕΕ) και οι οποίοι ασφαλίζονται στον ΟΓΑ ως ατοτελώς απασχολούμενοι.
Στο εξής η ασφάλιση των προσώπων αυτών θα γίνεται αποκλειστικά και υποχρεωτικά βάσει των διατάξεων περί εργοσήμου.
Οι εργάτες γης ασφαλίζονται στον ΟΓΑ ανεξαρτήτως των ημερών εργασίας τους ανά έτος, ασφαλίζονται δηλαδή ακόμη και αν απασχολούνται περιστασιακά.
Οι διατάξεις του εργοσήμου δεν έχουν εφαρμογή στα πρόσωπα που ασφαλίζονται στον ΟΓΑ σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 7 του ν. 3232/2004 όπως δηλαδή στους απασχολούμενους με αμοιβή στην πρωτογενή αγροτική δραστηριότητα σε επιχειρήσεις με μορφή ΑΕ και ΕΠΕ, στους απασχολούμενους σε κτηνοτροφικές επιχειρήσεις εκμεταλλεύσεις ενσταυλισμένου τύπου (βουστάσια, ιπποφορβεία , πτηνοτροφεία, χοιροτροφεία, μονάδες εκτροφής αιγοπροβάτων και παρεμφερείς προς αυτά επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις) καθώς και στους αλιεργάτες της παράκτιας και μέσης αλιείας.
Εξαργύρωση εργοσήμου
Το εργόσημο εκδίδεται σε διπλότυπο ή σε δύο αποκόμματα, κατά το χρόνο αγοράς του, φέρει μοναδικό αλγοριθμικό αριθμό (δεκαδικό αριθμητικό σύστημα) που εξασφαλίζει τη γνησιότητά του και αποτελεί τίτλο αξίας από τη στιγμή της έκδοσής του.
Το ένα αντίτυπο ή απόκομμα του εργοσήμου αφορά στον εργοδότη και το δεύτερο στον εργαζόμενο.
Ο εργοδότης παραδίδει στον εργαζόμενο το εργόσημο (αντίτυπο για τον εργαζόμενο) αφού συμπληρώσει επί του αντιτύπου του τα στοιχεία του εργαζομένου (AMΚΑ, ονομαστικά στοιχεία) και την ημερομηνία πληρωμής και ο εργαζόμενος υπογράφει επί του αντιτύπου για τον εργοδότη, επιβεβαιώνοντας την παραλαβή του εργοσήμου.
Ο εργαζόμενος απευθύνεται για την εξαργύρωση στον πιστωτικό φορέα έκδοσης του εργοσήμου, ή και σε άλλο πιστωτικό φορέα που έχει τη δυνατότητα εξαργύρωσης αυτού με τον ΑΜΚΑ του, εντός του χρονικού διαστήματος ισχύος του εργοσήμου. Στη συνέχεια με βάση τον ΑΜΚΑ του εργαζομένου συνδέεται με το αρχείο του ΑΜΚΑ – ΕΜΑΕΣ και αφού επιβεβαιώσει τα στοιχεία του εργαζομένου, καταβάλλει στον εργαζόμενο το καθαρό πληρωτέο ποσό. Παρακρατώντας τις αναλογούσες ασφαλιστικές εισφορές οι οποίες πιστώνονται στο λογαριασμό του αρμοδίου φορέα κοινωνικής ασφάλισης.
Στο τέλος κάθε έτους ο φορέας κοινωνικής ασφάλισης στέλνει ετήσια συμπληρωματική κατάσταση σε εργοδότη και εργαζόμενο.
Οι ετήσιες καταβληθείσες εισφορές εκπίπτουν κατά τα 2/3 από το φορολογητέο εισόδημα του εργοδότη και κατά τι 1/3 από το φορολογητέο εισόδημα του εργαζομένου. Ως δικαιολογητικά για την έκπτωση του φόρου εισοδήματος συνυποβάλλεται με την φορολογική δήλωση η ετήσια απολογιστική κατάσταση του φορέα κοινωνικής ασφάλισης που έχει σταλεί στον εργοδότη.
Για την διευκόλυνση των συναλλασσομένων μπορεί να χρησιμοποιείται ειδική προπληρωμένη ή άλλη τραπεζική κάρτα με την ένδειξη “Εργοκάρτα”. Θα εκδίδεται από τον πιστωτικό φορέα και ο εργαζόμενος θα μπορεί, κάνοντας χρήση της ειδικής αυτής κάρτας, να απευθύνεται για την εξαργύρωση του εργοσήμου είτε σε αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (ATM) ή σε άλλο πιστωτικό φορέα που έχει τη δυνατότητα εξαργύρωσης.
Απόδοση εισφορών
Μετά την καταβολή από τον εργοδότη του χρηματικού αντιτίμου που αναλογεί στο εργόσημο και την έκδοση του εργοσήμου το συνολικό ποσό πιστώνεται σε εσωτερικό λογαριασμό της εκδότριας τράπεζας, όπου και παραμένει μέχρι να ζητηθεί από τον εργαζόμενο η εξαργύρωση του συγκεκριμένου εργοσήμου. Οι αναλογούσες για τον αρμόδιο φορέα κοινωνικής ασφάλισης ασφαλιστικές εισφορές υπολογίζονται κατά την έκδοση του εργοσήμου, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις.
Κατά την εξαργύρωση του εργοσήμου το πληρωτέο, μετά την αφαίρεση των ασφαλιστικών εισφορών, ποσό αποδίδεται στον εργαζόμενο, ενώ οι αναλογούσες ασφαλιστικές εισφορές μεταφέρονται στο τέλος της ημέρας στο λογαριασμό που τηρεί ο φορέας κοινωνικής ασφάλισης στη διαχειρίστρια τράπεζα.
Χρόνος ισχύος – Ακύρωση – Περιορισμοί – Έναρξη εφαρμογής
Το ποσό του εργοσήμου δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 5 ευρώ. Ο χρόνος ισχύος του ορίζεται στους τέσσερις (4) μήνες από την ημερομηνία έκδοσής του. Μετά τη λήξη της περιόδου αυτής το εργόσημο δε μπορεί να εξαργυρωθεί από τον εργαζόμενο.
Εργόσημο που δεν έχει χρησιμοποιηθεί από τον εργοδότη μπορεί να ακυρωθεί εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία έκδοσής του.
Μετά τη λήξη ισχύος του το εργόσημο ακυρώνεται αυτομάτως από τον φορέα έκδοσης και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον εργοδότη για πληρωμή ή να εξαργυρωθεί από τον εργαζόμενο. Στην περίπτωση αυτή η χρηματική αξία του εργοσήμου πιστώνεται από το φορέα έκδοσης στο φορέα κοινωνικής ασφάλισης που αναγράφεται στο εργόσημο.
Εργόσημο που δεν έχει χρησιμοποιηθεί από τον εργοδότη μπορεί να ακυρωθεί και να επιστραφεί το ποσό του στον εργοδότη μόνο και σε σημεία στα οποία είναι εφικτή η επιβεβαίωση της ταυτότητάς του.
Η επιστροφή γίνεται αποκλειστικά από το φορέα έκδοσης εντός του προβλεπόμενου χρόνου ακύρωσης και υπό την προϋπόθεση ότι θα προσκομισθούν στο φορέα έκδοσης και τα δύο αντίτυπα-αποκόμματα του εργοσήμου.
Στην περίπτωση απώλειας ή καταστροφής, εργόσημο που δεν έχει εξαργυρωθεί, μόνο ο εργοδότης έχει δικαίωμα να ζητήσει την επανέκδοση του εργοσήμου υποβάλλοντας σχετικό αίτημα στο φορέα έκδοσης καθώς και επίσημη δήλωση απώλειας. Το επανεκδοθέν εργόσημο θα είναι ταυτάριθμο, όσον αφορά στον κωδικό αριθμό πληρωμής με το κατεστραμμένο / απολεσθέν, ενώ θα φέρει την ένδειξη “Εκδίδεται σε αντικατάσταση κατεστραμμένου/απολεσθέντος εργοσήμου”.
Ο χρόνος έναρξης εφαρμογής θα είναι για
α) τους κατ’ οίκον απασχολουμένους σε έναν εργοδότη η 1.1.2012
β) τους κατ’ οίκον απασχολουμένους σε περισσότερους του ενός εργοδότες η 1.11.2011
γ) τα λοιπά υπαγόμενα πρόσωπα η 12.9.2011.
Ημέρες ασφάλισης
Για ό,τι αφορά τον ΟΓΑ, για τους εργάτες γης, η εγκύκλιος αναφέρει ότι οι ημέρες εργασίας αυτών υπολογίζονται ανά έτος με βάση τις αμοιβές τους, για τις οποίες έχουν λάβει εργόσημο, και προκύπτουν από τη διαίρεση του συνόλου των καταβληθεισών εντός του έτους αμοιβών, διά του ημερομισθίου του ανειδικεύτου εργάτη της 31ης Δεκεμβρίου του προηγουμένου έτους. Θεωρούνται ως πραγματοποιηθείσες κατά το μήνα εξόφλησης των εργοσήμων.
Οι απασχολούμενοι που έχουν πραγματοποιήσει 150 ημέρες εργασίας και άνω κατ’ έτος, όπως υπολογίστηκαν πιο πάνω, ασφαλίζονται στον ΟΓΑ για ολόκληρο το έτος.
Για τους εργαζόμενους που έχουν πραγματοποιήσει λιγότερες των 150 ημέρες εργασίας ο χρόνος ασφάλισης υπολογίζεται σε μήνες, οι οποίοι προκύπτουν από τη διαίρεση του συνόλου των ημερών εργασίας δια του 25. Υπόλοιπο ημερών εργασίας άνω του 12, ανά έτος, λογίζεται ως μήνας.
Ημέρες εργασίας άνω των 300 κατ’ έτος δεν λαμβάνονται υπόψη και δεν μεταφέρονται σε άλλο έτος.
Για ό,τι αφορά το ΙΚΑ αναμένεται σχετική εγκύκλιος η οποία θα ρυθμίζει το θέμα αναλυτικά.
