Λειτουργία Καταστημάτων τις Κυριακές Β. Γαμβρούδη τ. Δ/ντή Υπ. Εργασίας Γενικά Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν.Δ. 1037/71 κατάστημα θεωρείται κάθε ανοικτός ή κλειστός χώρος σε ακίνητο, στο οποίο διενεργούνται συνήθως αγοραπωλησίες εμπορευμάτων. Με καταστήματα εξομοιώνονται, κατά πλάσμα του νόμου, τα κουρεία - κομμωτήρια, ινστιτούτα αισθητικής, βαφεία, καθαριστήρια, πλυντήρια, σιδηρωτήρια και στιλβωτήρια. Ο νόμος συνδέει την έννοια του καταστήματος με τον ακίνητο κλειστό ή ανοικτό χώρο, όπου κατά κανόνα διενεργούνται αγοραπωλησίες. Εμπορική επιχείρηση αποκαλείται η επιχείρηση, όταν αυτή διενεργεί εμπορικές πράξεις με σκοπό το εμπορικό κέρδος, διακρινόμενη από τις βιομηχανικές, βιοτεχνικές, γεωργικές και λοιπές επιχειρήσεις. Ως εμπορικά καταστήματα χαρακτηρίζονται όσα αναλυτικά αναφέρονται στη Δ.Α. 113/85. Σύμφωνα με αυτή καταστήματα θεωρούνται τα: 1. Τα εμπορικά καταστήματα χονδρικής και λιανικής πωλήσεως. Ως τέτοια θεωρούνται τα εξής: α) Τα καταστήματα πωλήσεως ανδρικών, γυναικείων, παιδικών ειδών αμφιέσεως, υφασμάτων, ετοίμων ενδυμάτων, ειδών πολυτελείας, γουναρικών, πανικών, ψιλικών, αθλητικών ειδών, ταπήτων, καπέλλων, χειροτεχνημάτων και κομψοτεχνημάτων, βαπτιστικών, υλικών ραπτών, νημάτων γενικά, ραπτομηχανών, παιχνιδιών και ειδών καπνιστή, καταστημάτων και πρατηρίων χονδρικής πωλήσεως σιγαρέττων (εκτός από τα περίπτερα). β) Τα αδαμαντοπωλεία, χρυσοχοεία, κοσμηματοπωλεία, γενικά και ωρολογοποιεία. γ) Καταστήματα πωλήσεως οπτικών και φωτογραφικών ειδών. δ) Καταστήματα πωλήσεως χημικών γενικά προϊόντων, χειρουργικών ειδών, ειδών νοσοκομείου, οδοντιατρικής και γενικά υγειονομικού υλικού. ε) Φαρμακεμπορεία, χρωματοπωλεία, αρωματοπωλεία, κηροπωλεία και καταστήματα πωλήσεως καλλυντικών ειδών. στ) Καταστήματα πωλήσεως αυτοκινήτων και ελαστικών, ποδηλάτων, μοτοποδηλάτων, παιδικών αμαξιών και γενικά ειδών αυτοκινήτων (εκτός από τα πρατήρια υγρών καυσίμων). ζ) Καταστήματα πωλήσεως σιδηρικών υαλικών ειδών και σκευών οικιακής χρήσεως, ειδών κιγκαλερίας, ειδών κυνηγίου και αλιείας, ηλεκτρικών ειδών και γενικά ειδών φωτισμού, ειδών κρυστάλλων και κατεργασμένων μετάλλων, μηχανών, μηχανημάτων και εργαλείων γενικά, κρεβατιών και ειδών κλινοστρωμνής, δερμάτων και δερματίνων ειδών, ειδών και προϊόντων υποδηματοποιίας και ειδών ταξιδιού. η) Ανθοπωλεία και καταστήματα πωλήσεως τζαμιών, κρυστάλλων, καθρεπτών και κορνιζών. θ) Καταστήματα πωλήσεως χαρτιού, γραφικής ύλης και ειδών από χαρτί, χαρτοσήμων, κάρτ-ποστάλ, εικόνων, σημαιών, αντικειμένων τέχνης, βιβλίων και ειδών βιβλιοδεσίας, γραφομηχανών, αριθμομηχανών κ.λπ. ι) Καταστήματα πωλήσεως ειδών επιπλοποιίας, υδραυλικών ειδών, καλοριφέρ, ειδών υγιεινής και ειδών διακόσμησης. ια) Ξυλεμπορικά καταστήματα γενικά και ιβ) Καταστήματα πωλήσεως ραδιοφώνων, γραμμοφώνων και μουσικών οργάνων που λειτουργούν με εφαρμογή ηλεκτρισμού. 2. Τα Σούπερ Μάρκετς και καταστήματα τροφίμων - Στα καταστήματα χονδρικής και λιανικής πωλήσεως τροφίμων περιλαμβάνονται τα εξής κατά τη Δ.Α. 113/85. - Τα καταστήματα χονδρικής και λιανικής πωλήσεως εδωδίμων, λοιπών αποικιακών, εγχωρίων προϊόντων, κονσερβών, αλεύρων, μπαχαρικών και ειδών κιγκαλερίας ελαίου και ελαίων και ζαχαρωδών προϊόντων, για το προσωπικό το απασχολούμενο σε οποιασδήποτε φύσεως εργασίες, όπως στην πώληση, ζύγιση, φόρτωση, ταξινόμηση σε θήκες κ.λπ. - Τα εδωδιμοπωλεία, παντοπωλεία, οινοπαντοπωλεία, καφεκοπτεία, τυροπωλεία, αλλαντοπωλεία, πωλήσεως αυγών, κατεψυγμένων και τυποποιημένων κρεάτων και ψαριών και αναλόγων παρασκευασμάτων, όπως επίσης και καταστήματα αυτοεξυπηρετήσεως (Self service), για τους πωλητές, πωλήτριες, πακεταριστές, πακεταρίστριες, ταμίες και τους λοιπούς απασχολουμένους μισθωτούς. 3. Τα καταστήματα ζαχαροπλαστείων και συναφών με τα ζαχαροπλαστεία εμπορικών δραστηριοτήτων Ήτοι ζαχαροπλαστεία, καταστήματα και πρατήρια πωλήσεως καφέδων, τσαγιού, σοκολάτας, κακάου, ποτών, ζαχαρωδών γενικά προϊόντων και ειδών ζαχαροπλαστικής και των καταστημάτων νωπών και ξηρών καρπών, των αρτοποιείων και αρτοπωλείων και πρατηρίων πωλήσεως άρτου και αρτοσκευασμάτων, των καταστημάτων πωλήσεων τυροπιτών, πιτσών, μπουγατσών και των ομοειδών ετοίμων εδεσμάτων γενικά, καθώς και των αναλόγων τμημάτων άλλων συναφών καταστημάτων. 4. Τα καταστήματα χονδρικής και λιανικής πωλήσεως τσιγάρων Η ανωτέρω απαρίθμηση δεν είναι περιοριστική. Εκτός από τα απαριθμιζόμενα, στα εμπορικά καταστήματα ανήκουν και καταστήματα πωλήσεως άλλων ειδών, όπως πωλήσεως κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρονικών ειδών και συσκευών Η/Υ κ.λπ. Ωράριο λειτουργίας καταστημάτων και εργασίας προσωπικού Με τον ν. 3377/2005 (ΦΕΚ Α 202/19.8.05) καθιερώθηκε σε εθνική κλίμακα ενιαίο πλαίσιο ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων κάθε είδους, με όσα εξαιρούνται από το άρθρο 46 του ν. 2224/94 (ΕΑΕΔ 1994 σελ. 972). Ο χρόνος έναρξης λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων και των καταστημάτων Τροφίμων είναι ελεύθερος καθοριζόμενος, ανά κατηγορία καταστημάτων, με απόφαση των οικείων εμπορικών συλλόγων. Ο χρόνος λήξης λειτουργίας δεν μπορεί να ξεπερνά από Δευτέρα έως και Παρασκευή την 20.00 ώρα κατά τη χειμερινή περίοδο και την 21.00 ώρα κατά τη θερινή περίοδο, ενώ τα Σάββατα (χειμώνα - καλοκαίρι) την 18.00 ώρα. Η Κυριακή εξακολουθεί να είναι αργία, όπως καθορίζει το άρθρο 46 του ν. 2224/94, με εξαιρέσεις που ρητά αναφέρονται. Οι εξαιρέσεις που προβλέπονται αφορούν τη λειτουργία των πρατηρίων υγρών καυσίμων, εστιατορίων, ζαχαροπλαστείων, μπαρ, καφενείων, γαλακτοπωλείων, κυλικείων και συναφών καταστημάτων, ανθοπωλείων, περιπτέρων, φωτογραφείων, στιλβωτηρίων, ξηρών καρπών. Το Ν.Δ. 1037/71 προέβλεπε τη δυνατότητα τηρήσεως παραλλήλως δυο ωραρίων. Των εμπορικών καταστημάτων και αυτό των μισθωτών. Το άρθρο 7 όριζε όμως ότι κατά τις ώρες μη λειτουργίας των καταστημάτων "απαγορεύεται κάθε απασχόλησις μισθωτών, ως και πάσα συναλλαγή εντός αυτών". Μετά την ισχύ όμως του μνημονιακού νόμου 4093/12 υποπαράγραφος ΙΑ 10 (ΕΑΕΔ 2012 σελ. 1087) τροποποιήθηκε η διάταξη αυτή και αίρεται πλέον η απαγόρευση της απασχόλησης προσωπικού όταν είναι κλειστά τα καταστήματα. Επήλθε πλέον αποσύνδεση ωραρίου εργασίας εργαζομένων από το ωράριο λειτουργίας του καταστήματος. Το ωράριο εργασίας των μισθωτών των καταστημάτων είναι, όπως όλων, 40 ώρες εβδομαδιαίως. Κατανέμεται σε 5θήμερο ή 6ήμερο με τον ίδιο τρόπο και με τους ίδιους περιορισμούς όπως των άλλων μισθωτών (βλέπε σχετική μελέτη ΕΑΕΔ 2005 σελ. 1228-1229). Ακόμη καταργήθηκε η διάταξη του άρθρου 7 του ν.δ. 1037/71 με την οποία δεν αποτελούσε παράβαση η επί 10λεπτο καθυστέρηση της λήξης της λειτουργίας του καταστήματος, προς εξυπηρέτηση πελατών ευρισκομένων εντός αυτού. Επίσης καταργήθηκε η διάταξη του άρθρου 244 του ν. 4072/12 η οποία επέτρεπε την επί 30 λεπτά της ώρας απασχόληση εργαζομένων για ταμιακή και λογιστική τακτοποίηση. Διατηρείται η διάταξη του άρθρου 42 του ν. 1892/90 η οποία προβλέπει ότι εργαζόμενοι του καταστήματος που λειτουργεί με διακεκομμένο ωράριο δικαιούνται μεσημβρινή ανάπαυση που δεν μπορεί να είναι μικρότερη των τριών ωρών. Από 12.11.2012 ημερομηνία δημοσιεύσεως του ν. 4093/12 είναι δυνατόν, στο πλαίσιο της οργάνωσης του ημερήσιου χρόνου εργασίας, να καθορίζεται μεσημβρινή ανάπαυση τουλάχιστον τριών ωρών και για τους εργαζομένους καταστημάτων των οποίων η ημερήσια λειτουργία ακολουθεί συνεχές ωράριο. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να υπάρχει ρητός όρος στη σύμβαση εργασίας, για την εφαρμογή διακεκομμένου ωραρίου εργασίας, προκειμένου να παρέχεται ασφάλεια δικαίου για τον εργαζόμενο. Η οργάνωση του ημερήσιου χρόνου εργασίας, κατ' αυτόν τον τρόπο, από τον εργοδότη, υπόκειται στον περιορισμό του άρθρου 281 ΑΚ. Η απασχόληση των εργαζομένων στα καταστήματα θα πρέπει να εντάσσεται εντός του πλαισίου των καθηκόντων που προβλέπονται από τις συμβάσεις εργασίας τους και τηρουμένων των σχετικών ρυθμίσεων για τα χρονικά όρια εργασίας. Οι ρυθμίσεις αυτές μπορούν να αφορούν τις εβδομαδιαίες αναπαύσεις, το ημερήσιο διάλειμμα, την ημερησία ανάπαυση κ.λπ. Σε περίπτωση 5θημέρου η εβδομαδιαία ανάπαυση είναι κυλιόμενη. Ο ν. 4093/12 κατάργησε και το 5θήμερο εργασίας των μισθωτών οπότε είναι επιτρεπτή πλέον και η απασχόληση επί 6ήμερο. Εκτός εάν προβλέπεται από σ.σ.ε. Είναι θέμα συμφωνίας των δύο πλευρών η οποία αποτυπώνεται στην ατομική σύμβαση εργασίας. Λειτουργία κατά τις Κυριακές Με το άρθρο 16 του ν. 4177/2013 επιτρέπεται προαιρετικά η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις εξής Κυριακές: 1. Την πρώτη Κυριακή κατά την έναρξη εκάστης τακτικής εκπτωτικής περιόδου. Σε περίπτωση που η πρώτη Κυριακή συμπίπτει με επίσημη αργία η δυνατότητα μετατίθεται την επόμενη Κυριακή (άρθρ. 114 του ν. 4446/16). 2. Δύο Κυριακές κατά τη διάρκεια των ενδιάμεσων εκπτωτικών περιόδων. Αυτές καθορίζονται με απόφαση του οικείου Αντιπεριφερειάρχη. Στις περιφερειακές ενότητες στις οποίες η ως άνω απόφαση δεν έχει εκδοθεί επιτρέπεται η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων την πρώτη Κυριακή του Μαΐου και την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου. Σε περίπτωση που η πρώτη Κυριακή συμπίπτει με επίσημη αργία η δυνατότητα μετατίθεται την επόμενη Κυριακή. 3. Τις δύο Κυριακές πριν από τα Χριστούγεννα. 4. Την Κυριακή των Βαΐων. 5. Την τελευταία Κυριακή κάθε έτους (ν. 4314/14 άρθρ. 108). 6. Επιπλέον επιτρέπεται η προαιρετική λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές την περίοδο από τον μήνα Μάιο έως και Οκτώβριο, εκτός από τη 2η Κυριακή του μήνα Αυγούστου, στις εξής περιοχές: α) Στο Δήμο Αθηναίων. β) Σε περιοχές του Δήμου Πειραιά, Νοτίου Τομέα Αθηνών (περιφερειακή ενότητα), του Ιστορικού Κέντρου Θεσσαλονίκης και στην περιοχή γύρω από τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών (ν. 4472/17 άρθρ. 49). Απασχόληση εργαζομένων Επιτρέπεται η απασχόληση των εργαζομένων σε εμπορικά καταστήματα που λειτουργούν σύμφωνα με τα ανωτέρω. Η απασχόληση των εργαζομένων είναι νόμιμη και αμείβεται σύμφωνα με τις κοινές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας που ορίζουν πρόσθετη αμοιβή για εργασία κατά τις Κυριακές (άρθρ. 25 του ν. 4208/13). Για τους εργαζομένους που θα απασχοληθούν κατά τις Κυριακές των περιπτώσεων 1 και 2 (εκπτωτικές Κυριακές) δύναται να χορηγηθεί η αναπληρωματική ανάπαυση σε εργάσιμη ημέρα της εβδομάδος που προηγείται των Κυριακών αυτών. Για τις Κυριακές των περιπτώσεων 3, 4, 5 και 6 η αναπληρωματική ανάπαυση χορηγείται κατά την επομένη της Κυριακής εβδομάδα (Β.Δ. 748/66 άρθρ. 10). Για να δικαιωθεί ο εργαζόμενος ανάπαυσης θα πρέπει η απασχόλησή του να είναι 5 ωρών και άνω. Εκπτωτικές περίοδοι Ν. 4446/16 άρθρ. 114 α) Τακτικές αα) Από τη 2η Δευτέρα Ιουλίου μέχρι τέλος Αυγούστου αβ) Από τη 2η Δευτέρα Ιανουαρίου μέχρι τέλος Φεβρουαρίου β) Ενδιάμεσες εκπτωτικές περίοδοι βα) 1ο 15νθήμερο Μαΐου ββ) 1ο 15νθήμερο Νοεμβρίου Οι ενδιάμεσες μπορούν να μεταβάλλονται με απόφαση του οικείου Αντιπεριφερειάρχη. Κυρώσεις Σύμφωνα με το άρθρο 21 παράγραφος 4 του ν. 4177/13 σε όσους παραβαίνουν τις προϋποθέσεις που τίθενται στο άρθρο 16, σχετικά με τη λειτουργία τις Κυριακές των εμπορικών καταστημάτων που προσδιορίζονται σε αυτό, επιβάλλεται σε βάρος των υπευθύνων πρόστιμο ποσού ίσου με το 1% του ετήσιου κύκλου εργασιών και πάντως όχι κατώτερο από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ, ανάλογα με τη βαρύτητα και τη συχνότητα της παράβασης. Σε περίπτωση που επιβληθεί για δεύτερη φορά πρόστιμο για την ίδια παράβαση μέσα σε διάστημα πέντε (5) ετών, το πρόστιμο αυξάνεται στο 3% του ετήσιου κύκλου εργασιών της συγκεκριμένης επιχείρησης. Αρμόδιος για την επιβολή των προστίμων είναι ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, όπου διαπιστώνεται η παράβαση και ο οποίος υποχρεούται ανά μήνα να κοινοποιεί τις σχετικές αποφάσεις στον Γενικό Γραμματέα Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης. Περισσότερα για τις εμπορικές επιχειρήσεις, αποδοχές, 5θήμερο, συμβάσεις κ.λπ. βλέπε μελέτη κ. Αρ. Καπάνταη (ΕΑΕΔ 2009 σελ. 978 και 2017 σελ. 747).
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
